Jan Różycki - losy
Jan Różycki przyszedł na świat 26 marca 1898 roku w będącej pod zaborami Polsce. W wieku 21 lat, na ochotnika, wstąpił do wojska - przeszedł przeszkolenie w Warszawie. W stolicy wstąpił do organizacji "Orlęta", która skupiała ludzi w młodym wieku.
Stawił czoło bolszewikom w roku 1920 - podczas wojny został dwukrotnie ranny. Za swoje zasługi na polu walki uzyskał Krzyż Virtuti Militari oraz awansował na stopień porucznika.
Swoją karierę zawodową jako nauczyciel rozpoczął w roku 1926 - pierwszą jego placówką było gimnazjum w Czarnkowie. Do Wąbrzeźna zawitał 11 lat później - w 1937 roku zaczął pracować w miejskim gimnazjum i liceum. Swój wakacyjny czas spędzał z młodymi ludźmi - organizował obozy harcerskie oraz różnego rodzaju wycieczki. Czynnie uczestniczył w życiu społecznym - swymi przemówieniami uświetniał obchody świąt państwowych.
Bezpośrednio przed II wojną światową został zmobilizowany do rezerwy. Musiał opuścić Wąbrzeźno i ukrywać się z racji tego, że jego nazwisko znalazło się na liście stu Polaków, którzy mieli zostać wyeliminowani jak najszybciej. Wtedy to Różycki nawiązał kontakt z podziemiem.
W 1941 zamieszkał we wsi Złotopole - nie zaprzestał tam swojej konspiracyjnej działalności. Kolportował m. in. ulotki, które informowały ludność o polskich akcjach przeciwko Niemcom. Naziści zaczęli się mu coraz baczniej przyglądać - tym samym nasz bohater ponownie musiał się ukrywać. Owe ukrywanie trwało aż do czasu "wyzwolenia" ziem polskich, a de facto kolejnego zniewolenia, tym razem pod szyldem nie swastyki, a sierpa i młota.
Wrócił do Wąbrzeźna wraz z córką i zaczął przygotowywać budynek gimnazjum do wznowienia nauczania. Z końcem stycznia 1945 r. został dyrektorem wąbrzeskiego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego oraz zaczął piastować funkcję Inspektora Szkolnego na terenie powiatu. W pobliskiej miejscowości, Rozgardzie, powołał stancję dla uczniów gimnazjum, któremu przewodził, a którzy to uczniowie pochodzili z odległych miejscowości powiatu.
Jakby tego było mało 2 lutego 1945 r. mianowano Różyckiego wójtem gminy Wąbrzeźno-Wieś, a 10 kwietnia objął ten społecznik funkcję przewodniczącego Powiatowej Rady Narodowej. Czar jednak prysł, gdy NKWD rozpoczęło weryfikację stanowisk urzędniczych. Różycki stał na straconej pozycji - jego karta życiowa była piękna, z tym, że piękna dla Polski, a nie dla komunistów. Dlatego też 28 lutego odwołano go z funkcji wójta - za zaangażowanie w sprawy społeczne spotkała go więc ogromna kara.
Jan Różycki aktywnie działał w strukturach Stronnictwa Ludowego - nie układała się jednak jego współpraca z nowymi, radzieckimi okupantami. Komunistów doprowadzał do wściekłości swymi przemówieniami z 3 maja, 9 maja oraz 22 lipca - funkcjonariusze NKWD przeprowadzili więc rewizję jego mieszkania. Wezwania do stawienia się przed komendantem wojennym Różycki ignorował. Dnia 23 lipca 1945 r. nasz bohater został zatrzymany i siła doprowadzony do komendantury. Od tego dnia już nikt nie widział profesora, prawdopodobnie został zamordowany przez radzieckich żołnierzy. Zginął za to, że próbował przeciwstawić się nowym okupantom, którzy dopuszczali się gwałtów na ludności polskiej.
44 lata po tym wydarzeniu, dnia 22 września o godz. 15.00 na starym cmentarzu w Wąbrzeźnie miał miejsce symboliczny pochówek Jana Różyckiego. Uczestniczyli w nim przedstawiciele społeczności szkolnej, a także trzy córki zabitego bohatera.
Jan Różycki swym życiem zapisał piękną kartę - każde jego działanie było podporządkowane dobru wspólnemu, miał w sobie ogromne pokłady odwagi, pozostał wierny ideałom, w które zawsze wierzył. Niech pamięć o nim, o jego czynach, zasługach dla Wąbrzeźna, dla Polski nigdy nie przeminie!
Dawid Rydzyński
Bibliografia:
Różycka Joanna, Spuścizna i początki odbudowy, [w:] Zeszyty historyczne. Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Działowskiego, pod red. A. Czarneckiego, Wąbrzeźno, 2006, s. 28-29.
